شمس تبریزی تو قاعده سی و سومش از یه عقب گرد صحبت میکنه: “تو دنیایی که همه میکوشند چیزی شوند، تو ‘هیچ’ شو!” یعنی وقتی همه دنبال پول، مقام، شهرت یا حتی عنوانِ «عارفِ بزرگ» هستن، تو باید از این بازی بیرون بیای و خودت رو به «هیچی» برسونی. اما این «هیچ» شدن چیه؟ شمس جواب میده: “مقصدت فنا باشد!” یعنی نابودیِ نفس و منیت؛ نه مردن، بلکه رها کردنِ تعلقاتی که تو رو از خدا دور میکنه!
گلدان باش، نه ظاهرِ گلدان!
شمس یه مثال جالب میزنه: “انسان باید مثل گلدان باشد. شکل ظاهرش مهم نیست، خلا درونش مهمه!” یعنی ارزشِ یه گلدون به فضای خالیه که توش گل جای میگیره. اگه پر از خاک یا سنگ باشه، به درد نمیخوره. آدما هم همینطورن! اگه وجودشون پر از غرور، تکبر یا دلبستگی به مادیات باشه، جایی برای خدا نمیمونه. پس هنرِ ما اینه که مثل گلدون، «خالی» بشیم تا خدا توی وجودمون جای بگیره.
چرا «هیچ» شدن اینقدر سخته؟
تو دنیایی که مدام بهمون میگن «بیشتر بخواه»، «برتر باش»، «اثبات کن»، پذیرفتنِ «هیچی» مثل شنا کردن خلاف جریان آبه! اما شمس میگه مشکل از طرز فکرِ ماست:
- ما فکر میکنیم «هیچ» شدن یعنی بیارزش بودن، در حالی که یعنی رها کردنِ ارزشهای دروغین.
- ما فکر میکنیم «منیت» یعنی قدرت، در حالی که واقعاً زندانیه که ما رو از حقیقت دور میکنه.
چطوری «هیچ» بشیم؟
شمس راهکار میده:
۱. از «من» خداحافظی کن: هر وقت احساس کردی داری به خاطر موفقیتهات پُز میدی، یادت باشه اینا موقتیاند.
۲. خالی شدن رو تمرین کن: مثلاً یه کار خوب انجام بده، اما به کسی نگو! اینطوری منیتت کم میشه.
۳. به جای «ساختن»، «پاک کردن» رو شروع کن: به جای اینکه دنبال کسبِ عناوین باشی، دنبالِ از بین بردنِ غرور، حسادت و کینهات باش.
مثالی از زندگی روزمره:
فرض کن تو یه مهمونی داری تعریف میکنی چقدر پولدار شدی یا چقدر آدم مهمی هستی. این یعنی داری خودت رو پر میکنی از «من». اما اگه ساکت بشی و به جای خودت، از دیگران تعریف کنی، داری تمرینِ «هیچ» شدن میکنی!
حرف آخر: فنا، آغازِ زندگیِ واقعیه!
شمس یادآوری میکنه که “فنا یعنی تولد دوباره!” وقتی «من»ی وجود نداشته باشه، خدا خودش جای اون رو میگیره. مثل گلدونی که خالیش میکنن تا عطرِ گل پرش کنه. پس دفعه بعد که احساس کردی دنیا داره تو رو به سمت «کسی شدن» میکشونه، یادت باشه هنرِ واقعی، «هیچ شدن»ه. همین «هیچ»یه که تو رو به «همه چیز» میرسونه!
برای عمیقتر شدن توی این قاعده، مسترکلاس انعکاس رو پیشنهاد میدم که توی اون کدهای واژهای “نمیدونم” و “هیچ شدن” رو کامل باز کردم.
شرح دیگر قواعد شمس تبریزی:
شرح قاعده سی و چهارم شمس تبریزی
اول و آخر تویی ما در میان
هیچِ هیچی که نیاید در بیان