طرحواره درمانی یا اسکیماتراپی، یک روش درمانی است که در آن تمام باورهای بنیادین یک انسان را مشخص کردهاند. بر اساس تستها و روشهای مختلفی که برای آن طراحی کردهاند تشخیص میدهند که شما در کدام یک از آن باورهای بنیادین دارای چالش هستید و باید روی آن کار کنید.
آن باورهای بنیادین را طرحواره میگویند. طرحوارهها در واقع الگوهای فکری و احساسی تکرار شونده در ما هستند که بیشتر در کودکی در ما شکل گرفته و ما دائما آنها را در شرایط مشابه تکرار میکنیم.
به طرحواره، باورهای بنیادین یا تلههای زندگی هم میگویند.
برآورده نشدن نیازهای عاطفی اصلی ما در دوران کودکی، علت اصلی به وجود آمدن الگوها و طرحوارههای ناسازگار است. در طرحواره درمانی 5 نیاز اولیه هر انسان در کودکی شناسایی شده است.
اگر هر یک از این 5 نیاز اولیه و ضروری در کودکی به شیوهای سالم ارضا نشود، باعث آسیب یا ایجاد الگوهای فکری و رفتاری مخربی در ما میشود که به این الگوهای فکری و رفتاری مخرب و آسیب زننده، طرحواره های ناسازگار یا باور بازدارنده بنیادین میگویند. در کل 18 طرحواره داریم که هر کدام از ما انسانها یک یا چند طرحوارهها در ما فعال است و باید آنها را بهبود دهیم.
در ادامه این پست 5 نیاز اولیه هر کودک و 18 طرحواره را نام بردیم.
این روش درمانی توسط جفری یانگ، روانشناس مشهور آمریکایی، با ترکیب روشهای درمانی مختلف، مانند روان درمانی شناختی-رفتاری، روانکاوی، نظریه دلبستگی و روان درمانی مبتنی بر احساسات، ابداع شده است.
طرحواره چه معناست؟
طرحواره یا اسکیما، الگوهای فکری و رفتاری ماست. مثلا ما یک باور اساسی داریم که: “جهان جای امنی برای زندگی نیست.”
اینکه ما چنین باور و دیدگاهی نسبت به زندگی داریم، این یعنی یک سری افکار و احساساتی دائم در ذهن ما در جریان است که آن افکار و احساسات یک الگو هستند. این الگوی فکری، احساسی و رفتاری همان طرحواره هست.
نوع نگاه ما به زندگی و جهان بیرون است. اینها همان باورهای بنیادین ما هستند و به ما کمک میکنند دانش خود از جهان را سازماندهی کنیم و اطلاعات جدید را که از محیط به دست میآوریم، تجزیه تحلیل کرده و درک کنیم.
طرحوارهها بر اساس نیازها و تجربههای ما در زندگی، به طور خاص در کودکی شکل گرفته و در ضمیرناخودآگاه ما ذخیره میشوند. آنها اغلب در سنین کودکی ايجاد میشوند، اما میتوانند در بزرگسالی هم شكل بگيرند.
طرحوارههای ناسالم چگونه شکل میگیرند؟
طرحوارههای ناسالم زماني شكل میگيرند كه نيازهای بنيادين هيجانی فرد (مثل نياز به ايمنی، پذيرش و عشق) به طور مناسب برآورده نمیشود. در این صورت فرد روشهای ناسالم و نامطلوبی را برای تفسیر و تعامل با جهان ايجاد میكند كه به آن طرحوارههای ناسازگار يا منفی (Maladaptive Schemas) گفته میشود.
طرحوارههای ناسالم باعث میشوند كه فرد الگوهای منفی یا ناکارآمد احساسی، روشهای مقابلهای (واکنشهای رفتاری فرد به طرحوارههایش) و افكار و رفتارهای ناسالم تبديل شود. اگر به این طرحوارهها توجه نشود، میتوانند در تمام طول زندگی فرد باقی بمانند.
دستهبندی طرحوارهها
جفری یانگ، بنیانگذار طرحواره درمانی، پنج نیاز اساسی دوران کودکی هر انسانی را شناسایی کرده است. طبق نظر وی هر کودک هنگامی که به دنیا میآید با 5 نوع نیاز هیجانی اصلی روبروست که اگر این نیازها برآورده نشوند، در شخصیت کودک طرحوارههای ناسازگار یا باورهای بازدارنده بنیادینی تشکیل میگردد. این نیازها عبارتند از:
- امنیت و ثبات (طرحوارهها: رهاشدگی، بیاعتمادی/بدرفتاری، آسیبپذیری (نسبت به ضرر یا بیماری))
- ارتباط نزدیک با دیگری (طرحوارهها: محرومیت هیجانی از محبت، همدلی، و حمایت؛ انزوای اجتماعی)
- خودمختاری و خودابرازگری (طرحوارهها: خودِ گرفتار، اطاعت، وابستگی/بیکفایتی، شکست(نسبت به پیشرفت))
- خودشکوفایی (طرحوارهها: معیارهای سرسختانه، خودِ گرفتار، پذیرشجویی، و شاید منفیگرایی/بدبینی، ایثار)
- پذیرش و عزتنفس (طرحوارهها: نقص/شرم، تنبیه)
- محدودیتهای واقعبینانه و نگرانی برای دیگران (استحقاق/بزرگمنشی، خویشتنداری ناکافی)
این نیازها برای تمام انسانها ضروری هستند. همۀ انسانها، فارق از مکان و کشوری که زندگی میکنند، این نیازها را دارند، اگرچه شدّت این نیازها در بعضی افراد بیشتر است.
این را نیز باید بدانیم که برآورده کردن کامل و عالی این نیازها برای هیچکس امکانپذیر نیست. ولی به نسبتی که این نیازها ابراز نشدهاند، به همان نسبت ما نیز دارای باورهای بازدارنده بنیادینی شدهایم.
فردی که از سلامت روان برخوردار است، می تواند این نیازهای هیجانی اساسی را به طور سالم و سازگارانه ای ارضاء کند. گاهی اوقات تعامل بین خلق و خوی فطری کودک و محیط اولیّه، به جای ارضاء این نیازها، منجر به ناکامی می شود. هدف ریشه های تحولی طرحواره های ناسازگار اولیه و درمانی، این است که به بیماران کمک کند تا راه های سازگارانه تری برای ارضاء این پنج نیاز هیجانی بیابند.
طرحواره پرسشنامه یانگ (90 سوالی)
شما میتوانید به صورت آنلاین آزمون استاندارد 90 سواله طرحواره درمانی یانگ را انجام داده و باورهای بازدارنده بنیادین خودتان را کشف کنید. طرحوارههای ناسازگار خود را متوجه شده و روی آنها کار کنید.
انجام تست آنلاین طرحواره درمانی
تست طرحواره درمانی
جفری یانگ برای تشخیص طرحواره ها، تست طرحواره را طراحی کرد که به دو صورت کوتاه و بلند موجود است. فرم کوتاه بیشتر در مراکز مشاوره استفاده می شود. تستی که شما در اینجا به صورت آنلاین و رایگان میزنید، تست کوتاه آن است.
آزمون طرحواره یانگ توسط یانگ در سال 1998 برای یافتن طرحواره های ناسازگار اولیه یک فرد تأسیس و طراحی شد. چندین نسخه از این تست وجود دارد. توجه داشته باشید که این تست فقط وجود یک مشکل را در هر 15 طرحواره به شما نشان می دهد و تحلیل و تجزیه و تحلیل دقیق تری از آن نیاز به بررسی متخصص دارد.
طرح های ناسازگاری که باید اندازه گیری شوند عبارتند از:
محرومیت عاطفی، رها شدن، بی ثباتی، بی اعتمادی، بدرفتاری، انزوای اجتماعی، بیگانگی، نقص، شرم، شکست، وابستگی، بی کفایتی، آسیب پذیری در برابر از دست دادن و بیماری، به دام افتادن، تغییر خود، اطاعت، فداکاری، بازداری عاطفی، معیارهای لجاجت، خویشتنداری، انضباط شخصی ناکافی
طرحوارهها به ما چه میگویند؟
طرحواره ها به ما میگویند که چگونه به خود و دیگران نگاه کنیم. آنها به ما میگویند که چگونه با دیگران رفتار کنیم و چگونه فکر کنیم یا احساسات خود را بیان کنیم. بنابراین
طرحوارهها تصاویر عمیقی در ناخودآگاه هستند که در قالب رفتار، گفتار، باور و احساس خود را نشان می دهند.
ما با طرحوارههایمان دیگران را جذب میکنیم
مدل طرحواره، علم ارتباطات نامیده می شود (بروس استیونز و اکهارد رودیگر 2017). برخی از افراد جذب افراد بیاحساس میشوند، برخی دیگر به دنبال افراد قدرتمند برای اینکه بتواند آنها را نجات دهند هستند، برخی افراد در روابط خود به سمت افراد ضعیف تر تمایل دارند و برخی نیز به صورت کلی از رابطه داشتند میترسند.
تمام این الگوهای فکری و رفتاری به دلیل طرحوارههای افراد است. یعنی
طرحوارهها نحوه برخورد ما با دیگران را مشخص میکنند.
طرحوارهها از ماهها و سالهای اول زندگی ایجاد میشوند. جفری یانگ (2001)، بنیانگذار طرحواره درمانی، معتقد است که ما در کودکی نیازهای عاطفی خاصی داشتیم و نحوه برخورد والدین با این نیازها در آن سالهای دور اما سرنوشتساز، طرحوارههای متفاوتی را در شخصیت ما ایجاد کرده است. روزهایی که شخصیت ما در حال شکلگیری بود. طرحوارهها به سرعت خود را به شخصیت ما تحمیل کرده بودند.
آقای یانگ و همکارانش آزمونی را طراحی کردهاند که با این آزمون به صورت کلی میتوانید متوجه شوید که شما چه طرحوارههای ناسازگار و چه باورهای بازدارنده بنیادینی دارید که باید روی آنها کار کنید. اینجا میتوانید به صورت آنلاین این آزمون را انجام دهید.
انجام تست آنلاین طرحواره درمانی
انواع طرحوارهها یا تلههای ذهنی
در زیر نگاهی کلی به چند طرحوارههای اصلی میاندازیم:
تله رهاشدگی (طرحواره رهاشدگی)
فردی با این طرحواره ناخودآگاه منتظر از دست دادن عزیزان خود است. او فکر میکند که دیگران در دسترس او نیستند و نمیتوان زیاد به آنها اعتماد کرد. فردی با داشتن طرحواره ناسازگار رهاشدگی، معتقد است که طرف مقابلش او را ترک میکند یا ناپدید میشود و در نهایت تنها میشود. بنابراین یا تصمیم میگیرد که با هیچکسی وارد رابطه نشود و یا به دلیل ترس از دست دادن آنها وارد روابط صمیمی نمیشود، یا برای نگه داشتن دیگران و از دست ندادن آنها اطرافیان خود را به شدت و بسیار کنترل میکند.
سبکهای رفتاری در طرحواره درمانی
قبل از ادامه بحث باید اشاره کنیم که افراد حداقل از سه روش در مقابل طرحوارههای خود استفاده میکنند:
- تسلیم
- فرار
- حمله
برخی به دوران کودکی خود ادامه می دهند. یعنی اگر آن موقع مظلوم و قربانی بودند الان هم هستند. یا چون اطرافیان در آن زمان در دسترسشان نبودند سراغ کسانی میروند که الان در دسترس نیستند. این سبک رفتاری تسلیم نامیده میشود. یعنی:
انسان تسلیم طرحواره، یا آن باور بنیادین خود میشود و همیشه بر اساس آن رفتار میکند.
راه دیگر فرار یا اجتناب است. یعنی چون فرد از طرحواره خود رنج میبرد، سعی میکند از موقعیتهایی که آن طرحواره را فعال میکند دوری کند. مثلا به خاطر ترس از مسخره شدن به گروه نمیرود و یا از ترس از دست دادن افراد به هیچکس علاقه مند نمیشود.
و روش دیگر جبران یا حمله شدید است. به گونهای که انسان دیگر نمیخواهد مانند گذشته خود باشد و برعکس عمل میکند. در این حالت فرد به طرحواره خود حمله میکند. مثلاً فردی که در کودکی بسیار مورد ظلم و ستم قرار گرفته است، اکنون ممکن است دیگران را مورد آزار و اذیت قرار دهد یا فردی که مورد بیمهری قرار گرفته است، اکنون میخواهد به هر نحوی نظر دیگران را جلب کند.
ما این سه نوع سبک رفتاری را برای هر یک از این طرحوارههای کلیدی توضیح خواهیم داد.
کسانی که طرحواره رهاشدگی دارند به یکی از روشهای زیر رفتار میکنند:
- آنها به شدت سرسپرده طرف مقابلشان میشوند و هر چه طرف مقابل میگوید، بی چون و چرا چشم میگویند (تسلیم).
- آنها به دلیل ترس از رها شدن (فرار) هیچگاه وارد رابطهای نمیشوند.
- به دلیل ترس از رها شدن، سعی میکنند بر طرف مقابل خود مسلط شوند، بیش از حد طرف مقابل خود را کنترل میکنند تا از رها شدگی جلوگیری کنند. (حمله).
اگر دارای طرحواره رهاشدگی باشید:
از اینکه کنترل زندگیتان را از دست بدهید وحشت دارید و نگران هستید مبادا تنها بمانید. احساس میکنید عزیزانتان میمیرند یا شما را ترک میکنند. از تنها ماندن ترس دارید و احتمالا به اطرافیانتان شدیدا میچسبید، اما همزمان آنها را از خودتان دور میکنثد زیرا ترس زیادتان شما را درون یک دوزخ شدید انداخته است و ناخواسته رفتارهایی میکنید که باعث قطع شده روابطتان میشود.
ترس از رها شدن اعتماد به نفس شما را کم میکند، و به شکل تمایل به کنترل کردن دیگران، حسادت، و احساس مالکیت بروز میکند. یک مشاجره عادی در یک رابطه شما را به شدت میترساند و سریع به این اطمینان میرسید که این رابطه پایدار نخواهد ماند!
در تفسیر نیت دیگران به راحتی دچار سوءبرداشت میشوید؛ مثلا وقتی کسی به پیامک یا تماس شما پاسخ نمیدهد، بسیار آشفته شده و فکر میکنید از عمد چنین کرده است. حتی اگر رابطه پایداری داشته باشید باز هم تصور میکنید که این ثبات موقتی است و رابطه در معرض فروپاشی قرار دارد.
وقتی نا امید میشوید، دوستتان را تهدید به جدایی میکنید، انگار دائم در حال سنجیدن و آزمون ثبات رابطهتان هستید. هر بار که یک رابطه را از دست میدهید، بیشتر باور میکنید که هیچوقت نمیتوانید در رابطهای سالم و پایدار باشید.
تله بازداری هیجانی (طرحواره بازداری هیجانی)
شخصی با این طرحواره همه یا یکی از مشکلات زیر را دارد:
الف- عدم محبت: احساس میکند هیچکس او را دوست ندارد.
ب- عدم همدلی: احساس می کند هیچکس او را درک نمی کند.
ج- محرومیت از حمایت: احساس می کند کسی نیست که بتواند به او تکیه کند.
- این افراد وارد رابطه عاطفی میشوند و در مقابل، کسی به آنها اهمیتی نمیدهد (تسلیم).
- به خاطر فرار از درد بیمهری و تسکین خود روی به مصرف یا حتی کار زیاد میآورند (فرار).
- به هر طریقی میخواهند نظر دیگران را جلب کنند و به همین خاطر بسیار دنبال کار دیگران هستند و بعد از آن به خاطر عدم نیاز به عاطفی خود از دیگران گلهمند هستند (حمله).
اگر طرحواره بازداری هیجانی داشته باشید:
احساس میکنید هیچ کس نمیخواهد یا نمیتواند نیازهای شما را تامین و از شما مراقبت کند. بیشتر اوقات تصور میکنید دیگران واقعا به شما گوش نمیدهند و شما را درک نمیکنند. از روابط عاشقانه اجتناب میکنید، روابطتان کوتاه مدت است، و یا برای محافظت از خودتان، سعی میکنید با کسی که فاصله زیادی با شما دارد و در دسترستان نیست وارد رابطه شوید که معمولا هم این رسیدن و وصال به شکست منجر میشود.
تله بی اعتمادی بدرفتاری (طرحواره بدرفتاری)
از انواع دیگر طرحها طرحواره های بی اعتمادی است.
وقتی دارید طرحواره بیاعتمادی یا تله بیاعتمادی باشید، فکر کنید همه برای شما نقشه کشیدهاند. به کسی اعتماد نمیکنید. به سمت افراد غیرقابل اعتماد جذب میشوید و…
چنین چیزی ممکن است در روابط عاطفی اتفاق بیفتد:
- همسر بدبین و یا غیر قابل اعتماد پیدا کنند (تسلیم).
- به خاطر عدم اعتماد به مردم با کسی که وارد رابطهی نزدیک نشوند (فرار).
- از دیگران سوء استفاده میکنند و یا نسبت به دیگران بیحرمت باشند (جبران افراطی).
اگر طرحواره بی اعتمادی و بدرفتاری داشته باشید:
نگرانید که مبادا به شکلی مورد آسیب، خیانت، خشونت، سوءاستفاده یا بدرفتاری دیگران قرار بگیرید. معمولا احساس امنیت و اطمینان نمیکنید، و همیشه تهدیدهایی در روابطتان میبینید.
اعتماد کردن به دیگران برایتان دشوار است. به نیت دیگران شک دارید و احساس میکنید میخواهند فریبتان دهند. به کسی اجازه نمیدهید به شما نزدیک شود، و خودتان هم جرات نمیکنید در روابطتان باز باشید و اعتماد کنید. مراقب هستید و اطرافیانتان را میسنجید تا ببینید چقدر قابل اعتماد هستند. با این وجود جذب کسانی میشوید که با شما بدرفتاری میکنند و به آنها اجازه میدهید شما را تهدید کنند.
تجربیات هیجانی تکراری در مورد استثمار شدن تان توسط دیگران، سبب تقویت این تله زندگی میشود. این مساله اعتماد به نفس شما را کاهش میدهد و بیرون آمدن از یک رابطه تهدیدآمیز همراه با بدرفتاری را برایتان دشوار میکند.
تله نقص و شرم (طرحواره نقص و شرم)
این افراد احساس میکنند مهم هستند و به درد جامعه نمیخورند. آنها نسبت به انتقاد بسیار حساس هستند. معمولاً خود را با دیگران خیلی مقایسه میکنند و فکر میکنند عیبهای درونی دارند.
در روابط عاطفی ممکن است اتفاقات زیر برای آنها بیفتد:
- همسر و یا دوستان انتقادگر و سرزنشگر پیدا میکنند. خود را همیشه زیر دست دیگران قرار میدهد و فکر میکند نمیتواند رابطه بهتری داشته باشد (تسلیم).
- به خاطر ترس از طرد شدن، احساس خود را با دیگران در میان نمیگذارند و میترسد که او را مسخره کنند. (فرار)
- رفتار انتقادگرانه در مقابل دیگران دارد و تلاش میکند موفقیتهای دیگران را ناچیز جلوه دهد (حمله)
اگر طرحواره نقص و شرم داشته باشید:
به شدت احساس بیارزشی میکنید زیرا تصور میکنید پر از عیب و نقص هستید. با لحنی خوارکننده در مورد خودتان صحبت میکنید، از خودتان انتقاد میکنید، و گاهی بسیار عصبانی میشوید.
احساس میکنید چیز انزجارکنندهای در شما وجود دارد که باید آن را از دیگران پنهان کنید. مشکلات و اشتباهاتتان را میپوشانید و برای اینکه شرمسار نشوید در موردشان با کسی صحبت نمیکنید. احساسات و افکار واقعیتان را بیان نمیکنید زیرا نمیخواهید دیگران شما را فردی حساس و نیازمند ببینند.
از خودتان یک چهره غیرواقعی ارائه میدهید و در عین حال از آشکار شدن چهره واقعیتان وحشت دارید. نسبت به انتقاد کردن حساس هستید و اگر کسی از شما انتقاد کند عصبانی میشوید. گاهی با ایراد گرفتن از دیگران-از جمله همسر و فرزندانتان- احساس حقارت خود را جبران میکنید. معمولا جذب کسانی میشوید که از شما انتقاد، و احساس بیارزشی را در شما زنده میکنند.
تله انزوای اجتماعی (طرحواره انزوای اجتماعی)
این افراد فکر میکنند به جامعه تعلق ندارند و وصلهای ناجور در جامعه هستند. در روابط عاطفی و یا دوستی ممکن است به صورت زیر باشند:
- در گروهها مشارکت نمیکنند (تسلیم).
- از جمعها دوری میکنند (فرار).
- برای ملحق شدن به یک گروهی در جامعه نقش متعلق بودن به یک جامعه را بازی میکنند ولی در اصل احساس تعلق به آن نمیکنند (حمله).
اگر طرحواره انزوای اجتماعی را داشته باشید:
غالبا در موقعیتهای اجتماعی دچار احساس اضطراب میشوید و به همین دلیل از شرکت در چنین موقعیتهایی اجتناب میکنید. احساس میکنید شبیه دیگران نیستید، و از در جمع بودن ناراحت میشوید.
از بودن در کنار افراد جدید عصبی میشوید و واقعا نمیدانید باید در مورد چه چیزی با آنها صحبت کنید. همچنین، دچار اضطراب میشوید و نگران هستید که در مورد شما چطور فکر میکنند.
وقتی مضطرب هستید نمیتوانید از مهارتهای اجتماعیتان بهره گیرید و به همین دلیل دچار احساس انزوا و ناامنی میشوید. ممکن است به قدری به دوری کردن از موقعیتهای اجتماع خو گرفته باشید که این کار برایتان طبیعی شده باشد-البته در درونتان احساس میکنید که به ارتباط نزدیکتر با دیگران نیاز دارید.
در گروه تظاهر میکنید شبیه دیگران هستید و دوست دارید تصویر خوبی از خودتان ارائه دهید. به مشاغلی علاقه دارید که نیاز چندانی به تعامل با دیگران ندارند. در کنار کسانی که با آنها رابطه نزدیکی دارید راحتتر و آرامتر هستید، و بیشتر شبیه خود واقعیتان میشوید.
انجام تست آنلاین طرحواره درمانی
تله وابستگی (طرحواره وابستگی)
کسانی که دارای طرحواره ناسازگار وابستگی هستند نمیتوانند مسئولیت خود را بر عهده بگیرند. به شدت به دنبال این هستند که شخصی یا اشخاصی آنها را راهنمایی و یا کمک کنند. همیشه منتظر شخصی یا اشخاصی هستند که کارهایشان را انجام دهند.
در روابط عاطفی و دوستی به صورت زیر هستند:
- دنبال همسر و یا دوستان بسیار کمک کننده هستند (تسلیم).
- تصمیمات را به عقب میاندازند و مسئولیت مهمی در زندگی بر عهده نمیگیرند (فرار).
- با این که نیاز به دیگران دارند ولی بسیار وانمود میکنند که به کسی نیاز ندارند (جبران افراطی).
اگر طرحواره وابستگی داشته باشید:
احساس میکنید نمیتوانید از خودتان مراقبت کنید. به قضاوتهایتان اعتماد ندارید، و نیاز دارید دیگران از شما حمایت یا مراقبت کنند.
به خانواده یا دوستانتان متکی هستید (در واقع به عنوان یک فرد بالغ، نمیتوانید به تنهایی از پس کارهایتان برآیید). احتمالا با والدینتان ارتباط نزدیکی دارید و آنها قویا بر زندگی شما تاثیر میگذارند.
همیشه در تصمیمگیریها دچار مشکل میشوید و از دیگران میخواهید شما را راهنمایی کنند. مدام نظرتان را تغییر میدهید در نهایت هم به هیچ یک از تصمیمهایتان اطمینان ندارید.
احتمالا از مسئولیتپذیری، خلاقیت، و موقعیتهای چالش برانگیز اجتناب میکنید. اگر بیش از توانایی مورد انتظارتان به شما مسئولیت بسپارند دچار احساس اضطراب و ناامیدی میشوید. تنها راهی که برای زنده ماندن به ذهنتان میرسد این است که یک همسر قوی داشته باشید، که البته او هم در نهایت همین احساس وابستگی را در شما را بیشتر میکند.
تله آسیبپذیری (طرحواره آسیب پذیری)
این افراد معمولا فکر می کنند که قرار است اتفاق وحشتناکی برایشان بیفتد. در روابط عاطفی و دوستی هم به صورت زیر عمل میکنند:
- از طرف مقابل بسیار سوال میپرسد تا مطمئن شود که مشکلی پیش نمیآید و همیشه نگران اتفاقات بد است (تسلیم).
- ممکن است از هر گونه موقعیت ناشناخته فرار کند (فرار).
- ممکن است به طور افراط گونهای بخواهد خود را شجاع نشان دهد و رفتارهای خطرناکی بروز دهد (حمله).
اگر دارای طرحواره آسیب پذیری باشید:
غالبا میترسید و احساس ناامنی میکنید. به شدت نگرانید که مبادا به مشکلات مالی، تصادفی یا سلامتی دچار شوید. دوست دارید همسر قدرتمندی داشته باشید که از شما در مقابل خطرات محافظت کند. از حملات اضطراب یا پانیک رنج میبرید؛ کم و بیش مضطرب هستید و همین نمیگذارد از زندگی لذت ببرید.
خیلی احتمال دارد که برای رهایی از اضطراب، به اعتیاد پناه میبرید. به شدت تلاش میکنید تا احساس امنیت کنید؛ به همین علت از کارهای احتمالا خطرناک مثل سوار آسانسور شدن، رانندگی، سفر کردن، سرمایهگذاری، یا ترفیع شغلی تا جایی که میتوانید دوری میکنید.
به همان چیزهای قدیمی که برایتان آشنا و ایمن هستند میچسبید و تمایلی به تجربه کردن چیزهای جدید ندارید. ترس زندگی شما و عزیزانتان را که مجبورند با ترس شما کنار بیایند محدود کرده است. نگرانی و اجتناب همیشگی از کارهای چالش برانگیز، احساس آسیب پذیری را در شما تقویت میکند.
طرحواره خویشتن تحولنیافته:
این افراد احساس میکنند که شخصیتشان در دیگران ادغام شده است و بدون دیگران (مثلا والدین و یا شخص دیگری) هیچ هویتی ندارند. در روابط عاطفی و یا دوستی و کاری به صورت زیر هستند:
- از رفتار افراد مهم زندگی بسیار تقلید میکنند و با کسی ارتباط برقرار میکنند که رهبر و فرمانروای آنها هستند (تسلیم)
- اگر کسی به آنها بگوید باید خودت مستقل باشی از کناره گیری میکنند (فرار)
- گاهی اوقات از این موارد بر عکس بالا به صورت افراطهای خود را مستقل نشان میدهند و کارهای سخت را هم کمک نمیکنند (جبران افراطی)
طرحواره شکست:
یکی از مهمترین طرحوارهها، طرحواره شکست است.
این افراد باور دارند که همواره شکست میخورند و احساس بیکفایتی میکنند. در روابط با دیگران هم به صورت زیر هستند:
- اصلاً خود را قبول نمیکنم و یا همیشه فکر میکنم دیگران کارها را بهتر انجام دهند (تسلیم)
- هیچ راهی نیست و با هیچ هدف و برنامهریزی نمیشود به موفقیت رسید (فرار).
- پیشرفتهای دیگران را بیارزش جلوه میدهند و یا تلاش میکنند به گونههای بینقص کارها را انجام دهند و در نهایت برسانند و چون نمیتوانند به شدت میشوند (حمله).
طرحواره استحقاق
افرادی که دارای طرحواره استحقاق هستند فکر میکنند همیشه حق دارند. هر وقت چیزی میخواهند دیگران هر طور که شده باید آن را فراهم کنند، در غیر از این صورت عصبانی میشوند. این افراد برتری جو هستند و به خواسته های دیگران توجهی ندارند. در روابط عاطفی و دوستی و کاری به یکی از صورتهای زیر هستند:
- با همسر و یا افراد مهم زندگیشان روابط بیعاطفههای دارند و به نیازهای مقابل توجهی نمیکنند (تسلیم).
- اگر در موقعیتی که نتواند برتری طلبیشان را نشان دهند از آن جا میروند (فرار).
- این افراد گاهی برعکس عمل میکنند و با دادن هدیههای پر زرق و برق و یا کارهای ظاهرا خیرانه میخواهند نشان دهند که به فکر دیگران هم هستند (حمله)
طرحواره خویشتنداری ناکافی:
چنین افرادی نمیتوانند خود را مدیریت کنند، ممکن است کارهایی انجام دهند که به خود و یا دیگران آسیب برسانند، همچنین اینها تحمل ناکامی و شکست را ندارند. زمانی که چیزی را میخواهند اگر مشکلی پیش بیاید بسیار آشفته میشوند و آن هدف را خیلی زود رها میکنند. میکنند. در روابط عاطفی و دوستی و کاری به یکی از صورتهای زیر عمل میکنند:
- نمیتوانند هیجانات خود را کنترل کنند و به صورت افراطی به خوردن و یا تفریح میپردازند.
- معمولا برای خودشان هدفی تعیین نمیکنند و در محل کار زیاد توجهی به کار ندارند. به همین دلیل، اخراج شوند (فرار).
- برخی از این افراد به صورت افراطی میخواهند این مشکل را حل کنند و به همین خاطر همواره سعی میکنند به صورت فشرده کارهای خود را فورا به پایان برند (حمله).
طرحواره ایثارگری افراطی
این افراد نیازهای خود و خانواده خود را فدای دوستان و اطرافیان میکنند. وقتی کسی چیزی را از آنها بخواهند نمیتوانند نه بگویند، به همین خاطر علیرغم میل و با خشم درونی معمولاً دنبال انجام کارهای دیگران هستند و همواره احساس میکنند که قربانی هستند.ر
در روابط عاطفی و دوستی و کاری به یکی از صورتهای زیر عمل میکنند:
- برای دیگران بیش از حد ایثارگری میکنند و به هدفها و خواستههای خود را فدای دیگران میکنند (تسلیم)
- ممکن است به خاطر ترس از قربانی شدن، از دیگران و دوری کنند (فرار).
- ممکن است روزی به حالت پرخاشگری و یا افسردگی برسند که چرا دیگران قدر کارهای آنها را نمیدانند وگ تصمیم میگیرند که برای هیچکس کاری نکنند (جبران افراطی).
طرحواره جلب توجه:
یکی دیگر از انواع طرحوارهها که بسیار مورد توجه و تحقیق است.
افرادی که این طرحواره را دارند به صورت زیر عمل میکنند:
- برای هر کاری که انجام میدهند در پی جلب توجه دیگران هستند و اگر دیگران به او توجه نکنند بسیار اذیت میشوند (تسلیم).
- وقتی میبینند کسی دیگر مورد توجه دیگران است به شدت نسبت به او حسادت میکنند و از او دوری میکنند (فرار).
- وقتی کسی کار خوب و عالیای انجام میدهند به شکل نامناسبی کار او را بیارزش نشان میدهند (حمله).
طرحواره منفیگرایی:
این افراد معمولاً از کوچکترین اتفاقات، بزرگترین فاجعهها را میسازند و به اصطلاح از کاه کوه میسازند.
در روابط عاطفی و دوستی و کاری به یکی از صورتهای زیر رفتار میکنند:
- هر اتفاق مثبتی را نادیده میگیرند و تلاش میکنند جنبههای مثبت را بیارزش نشان دهند. ویژگیهای خوب آدمها را نمیبینند و در هر چیزی به دنبال یک نکتهی منفی میگردند (تسلیم).
- امیدی به بهبود اوضاع ندارند و فکر میکنند بدبختی و بدشانسی و فلاکت هرگز به پایان نمیرسد (فرار)
- هر چند از این افراد ممکن است بعد از مدتی برعکس شوند و مثبت نگر خیالی شوند و از واقعیتها بسیار دور شوند (حمله).
طرحواره بازداری هیجانی:
یکی دیگر از انواع این باورهای بنیادین، طرحواره بازداری هیجانی است.
چنین خشم، ناراحتی و غم خود را نشان نمیدهند، چون میترسند که طرد شوند و یا دیگران را ناراحت کنند. چنین چیزی حتی ممکن است خوشحالی خود را هم نشان دهند. در روابط عاطفی و دوستی و کاری به صورت زیر هستند:
- بر منطق و استدلال بسیار مهم میکنند و احساسات را بیاهمیت میدهند (تسلیم).
- اگر این فعالیتها نیاز به هیجان داشته باشند از آن دوری میکنند و یا افراد دارای هیجان را بیمنطق میدانند (فرار).
- اگر این افراد برعکس عمل کنند و بدون در نظر گرفتن شرایط به صورت افراطی هیجانات را نشان دهند و حتی ممکن است برای این امر تحت تأثیر الکل و مواد مخدر قرار گیرند.
انجام تست آنلاین طرحواره درمانی
طرحواره ملاکهای سخت گیرانه:
این افراد به خود بسیار سخت گیر هستند و همیشه منتظرند تا اهداف بزرگ خود را به دست بیاورند و بعد از تفریح کنند.
اینها از خود رضایتی ندارند و فکر میکنند هر کاری را باید به نحو احسن انجام دهند، در غیر این صورت بیارزش هستند. در روابط عاطفی و دوستی و کاری این افراد به صورت زیر عمل میشوند:
- تلاش میکنند که کارها را بدون نقص انجام دهند و از خود و دیگران انتظارات زیادی دارند (تسلیم).
- گاهی اوقات وقتی میبینند کارها به آن صورت میگیرند که میخواهند پیش نمیروند کار را رها میکنند و یا آن را به عقب میاندازند (فرار).
- گاهی از همه اهداف خود دست میکشند و به کارهای خیلی معمولی روی میآورند (جبران افراطی).
این طرحوارهها، توضیحات بسیار گستردهتری دارد که در این مقاله مجال شرح آنها نیست. ولی در همین سایت yasinrahmani.com به توضیحات مفصلتر هر یک از این طرحوارهها پرداختهام. برای اینکه بدانید کدام یک از این طرحوارهها در شما قویتر است، میتوانید از این تست آنلاین استفاده کنید:
انجام تست آنلاین طرحواره درمانی
همچنین اگر این آزمون کشف باورهای بازدارنده را انجام دادهاید، برای حل این باورها میتونید طبق نقشه راه زیر در دورههای رایگان و غیر رایگان شرکت کرده و مسیر زیبای خودشناسی را جلو ببرید:
بسيار عالي
متشكرم
[…] طرحواره درمانی چیست؟ شرح هر طرحواره + تست آنلاین طرحوار… […]
کامل و عالی سپاس
موفق و پیروز باشید
مقاله عالی بود متشکرم
انجامش دادم فکر میکنم خیلی خوبه که متوجه گره هایی درونیمون بشیم و اونا رو پاکسازی کنیم سپاس🌹🌹
مقاله جالبی بود حتما تست طرحواره درمانی رو امتحان کنید